Klinik araştırmalarda kullanılan terimlerin açıklamalarıyla birlikte bir listesini hazırladım. Bu liste, klinik araştırmalarla ilgilenenlerin temel kavramları anlamalarına yardımcı olabilir:
Adverse Event (AE): Olumsuz olay. Bir araştırma sırasında katılımcıda meydana gelen istenmeyen ve beklenmeyen herhangi bir tıbbi olay.
Adverse Drug Reaction (ADR): Advers ilaç reaksiyonu. Bir ilaç kullanımı sonrasında ortaya çıkan zararlı ve istenmeyen yan etkiler.
Adverse Clinical Event (ACE): Olumsuz klinik olay. Bir tedavi veya müdahale sonucu hastada meydana gelen beklenmeyen tıbbi olaylar.
Absorption, Distribution, Metabolism, Excretion (ADME): Emilim, dağılım, metabolizma ve atılım. Bir ilacın vücuda alındıktan sonra nasıl hareket ettiğini tanımlayan süreçler.
Acceptable Daily Intake (ADI): Kabul edilebilir günlük alım miktarı. Bir maddenin, yaşam boyu günlük olarak maruz kalınabileceği miktar.
Active Control: Aktif kontrol. Bir klinik araştırmada deneysel tedavinin etkinliğini ölçmek için kullanılan standart tedavi.
Acute Toxicity: Akut toksisite. Bir maddenin kısa süreli maruziyet sonucunda ortaya çıkan zehirleyici etkileri.
Adjuvant Therapy: Adjuvan tedavi. Ana tedaviyi desteklemek amacıyla eklenen tedavi yöntemi.
Application Dossier: Başvuru dosyası. Klinik araştırmalar için gerekli bilgileri içeren ve yetkili makamlara sunulan belgeler.
Arm: Tedavi grubu. Klinik araştırmada katılımcıların farklı tedavi veya plasebo alacak şekilde ayrıldığı grup.
Baseline Characteristics: Temel özellikler. Bir klinik araştırmada katılımcıların tedaviye başlamadan önceki durumu veya özellikleri.
Bioavailability: Biyoyararlanım. Bir ilacın vücutta ne kadarının emildiğini ve etkili olduğunu ölçen terim.
Biomarker: Biyobelirteç. Bir hastalığın varlığını veya tedaviye yanıtı gösterebilecek biyolojik gösterge.
Blinding: Körleme. Katılımcıların veya araştırmacıların, kimin hangi tedaviyi aldığını bilmemesi durumu.
Case Report Form (CRF): Vaka rapor formu. Klinik araştırmada her katılımcı için toplanan verilerin kaydedildiği belge.
Clinical Endpoint: Klinik sonlanım noktası. Bir tedavi veya müdahalenin etkinliğini değerlendirmek için belirlenen ölçüt.
Clinical Research Associate (CRA): Klinik araştırma asistanı. Klinik araştırmaların doğru yürütülmesini sağlamak için çalışan uzman.
Clinical Research Coordinator (CRC): Klinik araştırma koordinatörü. Klinik araştırmanın düzenlenmesi, koordinasyonu ve yönetiminden sorumlu kişi.
Clinical Trial: Klinik araştırma. Yeni bir tedavi, ilaç veya müdahalenin etkinliğini ve güvenliğini test etmek için yapılan araştırma.
Cohort: Kohort. Belirli bir özellik veya maruziyete sahip bir grup insanın izlendiği ve incelendiği çalışma türü.
Compliance: Uyum. Katılımcıların, klinik araştırma sırasında verilen talimatlara ve tedavi rejimlerine ne kadar sadık kaldığını tanımlar.
Confounding Variable: Karıştırıcı değişken. Araştırmanın sonucunu etkileyebilecek ve yanlış sonuçlar çıkarılmasına neden olabilecek değişken.
Control Group: Kontrol grubu. Klinik araştırmalarda, yeni tedaviyle karşılaştırma yapmak için standart tedavi veya plasebo alan grup.
Crossover Study: Crossover çalışması. Katılımcıların farklı tedavi gruplarına geçiş yaparak tüm tedavileri aldığı araştırma tasarımı.
Data Safety Monitoring Board (DSMB): Veri güvenliği izleme kurulu. Klinik araştırmalarda katılımcı güvenliğini sağlamak için veri ve güvenlik incelemeleri yapan bağımsız kurul.
Double-Blind Study: Çift kör çalışma. Hem katılımcıların hem de araştırmacıların kimin hangi tedaviyi aldığını bilmediği klinik araştırma türü.
Dropout Rate: Bırakma oranı. Klinik araştırmayı tamamlamayan katılımcıların yüzdesi.
Endpoint: Sonlanım noktası. Bir klinik araştırmada, belirli bir sonucun veya hedefin ölçülmesi gereken nokta.
Efficacy: Etkinlik. Bir tedavinin veya müdahalenin belirli bir sonuç üzerinde ne kadar etkili olduğunun ölçüsü.
Eligibility Criteria: Katılım kriterleri. Klinik araştırmaya katılabilecek veya katılamayacak bireyleri belirleyen şartlar.
Enrollment: Katılım. Klinik araştırmaya dahil edilen katılımcı sayısı.
Exclusion Criteria: Dışlama kriterleri. Bir bireyin klinik araştırmaya katılamayacağı durumları belirten şartlar.
Experimental Group: Deneysel grup. Klinik araştırmada yeni tedaviyi veya müdahaleyi alan grup.
Follow-Up: Takip. Klinik araştırmada katılımcıların tedavi sonrası durumu ve sağlık durumunun izlenmesi süreci.
Good Clinical Practice (GCP): İyi klinik uygulamalar. Klinik araştırmaların etik ve bilimsel olarak yürütülmesi için belirlenmiş uluslararası standartlar.
Inclusion Criteria: Dahil etme kriterleri. Bir bireyin klinik araştırmaya katılabilmesi için gereken şartlar.
Informed Consent: Bilgilendirilmiş onam. Katılımcıların klinik araştırmaya katılmadan önce bilgilendirilmesi ve gönüllü olarak katılımı kabul etmesi.
Interim Analysis: Ara analiz. Klinik araştırma tamamlanmadan önce yapılan ön değerlendirme.
Investigator: Araştırmacı. Klinik araştırmayı yürüten ve verilerin toplanmasından sorumlu kişi.
Investigational New Drug (IND): Araştırılan yeni ilaç. Klinik araştırmalarda denenen ve henüz onaylanmamış ilaç.
Institutional Review Board (IRB): Etik kurul. Klinik araştırmaların etik ve güvenlik açısından uygunluğunu değerlendiren kurul.
Intention-to-Treat Analysis: Tedavi niyeti analizi. Katılımcıların atandıkları tedavi gruplarına göre analiz edilmesi.
Intervention: Müdahale. Bir klinik araştırmada katılımcılara uygulanan tedavi veya prosedür.
Lead Investigator: Baş araştırmacı. Klinik araştırmanın genel yönetiminden sorumlu baş araştırmacı.
Longitudinal Study: Boylamsal çalışma. Katılımcıların uzun bir süre boyunca izlenip değerlendirildiği araştırma türü.
Meta-Analysis: Meta-analiz. Birden fazla klinik araştırmanın sonuçlarının birleştirilerek analiz edilmesi.
Multicenter Study: Çok merkezli çalışma. Birden fazla araştırma merkezinde yürütülen klinik araştırma.
Non-Inferiority Trial: Alt düzeyde olmama çalışması. Yeni bir tedavinin etkinliğinin mevcut tedaviye göre daha düşük olmadığını göstermek için yapılan araştırma.
Open-Label Study: Açık etiketli çalışma. Hem katılımcıların hem de araştırmacıların kimin hangi tedaviyi aldığını bildiği klinik araştırma.
Outcome: Sonuç. Bir klinik araştırmada tedavi veya müdahalenin sonunda ölçülen etkiler veya durumlar.
Clinical Trial Protocol: Klinik araştırma protokolü. Bir klinik araştırmanın nasıl yürütüleceğini detaylandıran resmi bir belgedir. Protokol, çalışmanın amacını, yöntemlerini, katılımcı kriterlerini ve veri toplama süreçlerini içerir.
Cohort Study: Kohort çalışması. Belirli bir özellik veya duruma sahip bir grup insanın (kohort) belirli bir süre boyunca izlenmesiyle yapılan gözlemsel bir çalışmadır.
Comparator: Karşılaştırıcı. Bir klinik araştırmada, deneysel tedavinin etkinliğini veya güvenliğini değerlendirmek için kullanılan alternatif bir tedavi, plasebo veya standart bakım uygulamasıdır.
Compliance: Uyum. Araştırmaya katılan gönüllülerin, tedavi protokolüne ve araştırma talimatlarına ne kadar sadık kaldığını ifade eder.
Confounding Variable: Karıştırıcı değişken. Araştırma sonuçlarını etkileyebilecek, ancak çalışma tasarımında kontrol altına alınmamış bir faktördür.
Cross-Over Study: Çapraz çalışma. Katılımcıların araştırma sırasında hem tedavi grubunda hem de kontrol grubunda yer alarak her iki tedaviyi de aldığı bir çalışma tasarımıdır.
Data Safety Monitoring Board (DSMB): Veri Güvenliği İzleme Kurulu. Bir klinik araştırmanın devam eden güvenlik ve etkinlik verilerini gözden geçiren bağımsız bir gruptur. Kurul, çalışmanın güvenli olup olmadığına karar verir.
Double-Blind Study: Çift kör çalışma. Ne katılımcıların ne de araştırmacıların hangi tedaviyi aldığını bilmediği bir çalışmadır. Bu, önyargıyı azaltmak için kullanılır.
Efficacy: Etkinlik. Bir tedavinin belirli koşullar altında arzu edilen sonuçları elde etme yeteneğidir.
Endpoint: Son nokta. Bir klinik çalışmanın ana hedefi olan ölçülebilir sonuçlardır. Örneğin, bir tedavinin etkinliğini belirlemek için hastalık ilerlemesi, yaşam süresi gibi kriterler kullanılabilir.
Enrolment: Kayıt. Bir klinik çalışmaya katılan gönüllülerin kabul edilme süreci. Gönüllüler, belirlenen kriterlere göre çalışmaya dahil edilir.
Exclusion Criteria: Hariç tutma kriterleri. Bir gönüllünün çalışmaya katılmasını engelleyen özellikler veya koşullar. Örneğin, belirli bir hastalığı olan kişilerin çalışmaya alınmaması gibi.
Follow-Up: Takip. Bir klinik araştırmada katılımcıların sağlık durumlarının zamanla izlenmesi sürecidir.
Good Clinical Practice (GCP): İyi klinik uygulama. Klinik araştırmaların yürütülmesinde etik ve bilimsel standartları tanımlayan uluslararası bir kılavuzdur.
Inclusion Criteria: Dahil etme kriterleri. Bir gönüllünün çalışmaya katılabilmesi için gerekli olan özellikler veya koşullar. Örneğin, belirli bir yaş aralığında olmak gibi.
Informed Consent: Bilgilendirilmiş onam. Gönüllünün, araştırmanın amacı, süreçleri, riskleri ve yararları hakkında bilgilendirilerek çalışmaya katılmayı kabul etmesi.
Intention-to-Treat Analysis (ITT): Tedavi niyetine göre analiz. Bir çalışmaya katılan tüm katılımcıların, tedaviyi tamamlamış olup olmadıklarına bakılmaksızın, başlangıçta atandıkları tedavi grubuna göre analiz edildiği bir yöntemdir.
Investigator's Brochure (IB): Araştırmacı kitapçığı. Araştırma ilacı veya tedavisi hakkında mevcut klinik ve klinik öncesi bilgileri içeren bir belgedir. Araştırmacılara tedavi hakkında kapsamlı bilgi sağlar.
Kaplan-Meier Curve: Kaplan-Meier eğrisi. Bir grup hastanın zaman içindeki sağkalım oranlarını göstermek için kullanılan bir grafiksel yöntemdir.
Multicenter Trial: Çok merkezli çalışma. Birden fazla klinik merkezde yürütülen klinik çalışmadır. Bu tür çalışmalar genellikle daha büyük bir katılımcı sayısı sağlar ve sonuçların genellenebilirliğini artırır.
Non-Inferiority Trial: Aşağı kalır olmayan çalışma. Yeni bir tedavinin etkinliğinin, mevcut bir tedaviden belirgin şekilde daha düşük olmadığını göstermek için yapılan bir klinik çalışmadır.
Open-Label Study: Açık etiketli çalışma. Hem katılımcıların hem de araştırmacıların hangi tedaviyi aldığını bildiği bir klinik çalışma türüdür.
Pharmacodynamics (PD): Farmakodinamik. Bir ilacın vücutta nasıl etki gösterdiğini ve biyolojik tepkilere nasıl yol açtığını inceleyen bilim dalıdır.
Pharmacokinetics (PK): Farmakokinetik. Bir ilacın vücutta nasıl emildiğini, dağıldığını, metabolize edildiğini ve atıldığını inceleyen bilim dalıdır.
Placebo: Plasebo. Etkin bir bileşen içermeyen, ancak klinik çalışmalarda kontrol amacıyla kullanılan madde veya tedavi. Plasebo, hastalığı tedavi etmez, ancak tedavi etkisini değerlendirmek için kullanılır.
Protocol Deviation: Protokol sapması. Bir klinik araştırma sırasında, çalışma protokolünde belirtilen prosedürlerin dışına çıkılması durumudur.
Randomized Controlled Trial (RCT): Randomize kontrollü çalışma. Katılımcıların rastgele olarak tedavi veya kontrol gruplarına atandığı, altın standart olarak kabul edilen bir klinik araştırma türüdür.
Risk-Benefit Ratio: Risk-fayda oranı. Bir tedavinin potansiyel risklerinin, olası faydalarına göre değerlendirilmesidir.
Sample Size: Örneklem büyüklüğü. Bir klinik çalışmada gerekli olan katılımcı sayısıdır. Yeterli örneklem büyüklüğü, sonuçların istatistiksel olarak anlamlı olmasını sağlar.
Screening: Tarama. Çalışmaya uygun katılımcıların belirlenmesi amacıyla yapılan testler veya değerlendirmeler sürecidir.
Serious Adverse Event (SAE): Ciddi olumsuz olay. Katılımcının hastaneye yatışını gerektiren, ölümcül olan veya kalıcı sakatlığa yol açabilecek bir tıbbi durumdur.
Statistical Significance: İstatistiksel anlamlılık. Bir araştırma sonucunun rastlantıdan kaynaklanmadığını gösteren bir istatistiksel ölçüttür.
Stratification: Tabakalama. Katılımcıların, belirli özelliklere göre alt gruplara ayrılmasıdır. Bu, sonuçların daha hassas bir şekilde değerlendirilmesine yardımcı olur.
Study Arm: Çalışma kolu. Bir klinik çalışmada katılımcıların tedavi aldığı gruptur. Genellikle birden fazla kol bulunur, örneğin tedavi kolu ve kontrol kolu.
Subgroup Analysis: Alt grup analizi. Belirli bir özellik veya duruma sahip alt grupların verilerinin ayrı ayrı analiz edilmesidir. Bu, tedavinin belirli gruplarda nasıl etki ettiğini değerlendirmek için yapılır.
Surrogate Endpoint: İkame son nokta. Bir tedavinin etkisini ölçmek için kullanılan, doğrudan klinik sonuç yerine geçen bir ölçüttür. Örneğin, tümör küçülmesi bir ikame son nokta olabilir.
Therapeutic Index: Terapötik indeks. Bir ilacın güvenli doz aralığını belirten bir ölçüttür. Yüksek bir terapötik indeks, ilacın güvenli olduğunu gösterir.
Tolerability: Tolerabilite. Bir tedavinin, katılımcılar tarafından ne kadar iyi tolere edildiğini ifade eder. Yan etkilerin derecesi ve tedavinin kabul edilebilirliği değerlendirilir.
Treatment Allocation: Tedavi tahsisi. Katılımcıların tedavi gruplarına nasıl atandığını ifade eder. Randomizasyon genellikle bu sürecin bir parçasıdır.
Washout Period: Yıkanma dönemi. Bir tedaviye başlamadan önce, katılımcıların önceki tedavilerinin etkilerinin ortadan kalkması için beklenen süredir.
Withdrawal: Çekilme. Bir katılımcının, herhangi bir sebeple klinik çalışmadan ayrılması durumudur.
Interim Analysis: Ara analiz. Çalışma devam ederken belirli bir noktada yapılan ön veri analizidir. Ara analiz, çalışmanın devam edip etmeyeceğine karar vermek için kullanılır.
Active Ingredient: Etkin madde. Bir ilaç veya tedavinin aktif olarak hastalığı tedavi eden bileşeni.
Adverse Event Reporting System (AERS): Olumsuz olay raporlama sistemi. İlaçların yan etkilerinin raporlandığı sistem.
Bioequivalence: Biyoeşdeğerlik. İki ilacın biyolojik olarak aynı etkilere sahip olması durumu.
Blinded Endpoint Committee (BEC): Kör sonlanım komitesi. Klinik araştırmanın sonlanım noktalarını değerlendiren ve tedaviye dair bilgisi olmayan bağımsız kurul.
Bridging Study: Köprü çalışması. Farklı popülasyonlarda veya koşullarda tedavi etkinliğini belirlemek için yapılan çalışmalar.
Case-Control Study: Olgu-kontrol çalışması. Hastalığı olan ve olmayan bireylerin geçmişteki maruziyetlerini karşılaştıran gözlemsel çalışma.
Clinical Outcome Assessment (COA): Klinik sonuç değerlendirmesi. Tedavinin etkisini ölçmek için kullanılan yöntemler.
Clinical Significance: Klinik anlamlılık. Bir tedavinin hasta sağlığı üzerindeki önemli ve pratik etkisi.
Cohort Effect: Kohort etkisi. Aynı dönemde yaşayan veya benzer özelliklere sahip bir grubun yaşadığı ortak etkiler.
Comparative Effectiveness Research (CER): Karşılaştırmalı etkinlik araştırması. Farklı tedavilerin etkinliğini karşılaştıran çalışmalar.
Composite Endpoint: Bileşik sonlanım noktası. Birden fazla klinik sonucun bir araya getirilerek tek bir ölçüt olarak kullanılması.
Concomitant Medication: Eşzamanlı ilaç kullanımı. Araştırma sırasında katılımcıların aldığı diğer ilaçlar.
Cumulative Dose: Kümülatif doz. Bir tedavi süresince alınan toplam ilaç miktarı.
Data Lock: Veri kilidi. Klinik araştırma verilerinin analiz öncesi kilitlenmesi ve daha fazla değişiklik yapılmaması durumu.
Data Management Plan (DMP): Veri yönetim planı. Klinik araştırma verilerinin toplanması, saklanması ve analiz edilmesi için belirlenen plan.
Dose Escalation Study: Doz artırma çalışması. Bir ilacın güvenli doz aralığını belirlemek için yapılan çalışmalar.
Double-Dummy Technique: Çift yalancı teknik. Çalışmada her iki gruba da aktif tedavi ve plasebo verilerek körlemenin sağlandığı yöntem.
Dropout: Çalışmadan ayrılma. Katılımcıların herhangi bir sebeple araştırmadan çıkması.
Efficacy Endpoint: Etkinlik sonlanım noktası. Bir tedavinin etkinliğini ölçmek için belirlenen nihai sonuç.
Electronic Case Report Form (eCRF): Elektronik vaka rapor formu. Klinik araştırma verilerinin elektronik ortamda toplandığı form.
Extrapolation: Ekstrapolasyon. Klinik araştırma sonuçlarının daha geniş bir popülasyona veya farklı koşullara genellenmesi.
First-in-Human (FIH) Study: İnsanlarda ilk çalışma. Bir ilacın veya tedavinin ilk kez insanlarda test edildiği klinik çalışma.
Health-Related Quality of Life (HRQoL): Sağlıkla ilgili yaşam kalitesi. Hastaların sağlık durumlarının yaşam kaliteleri üzerindeki etkisini ölçen değerlendirme.
Hypothesis: Hipotez. Klinik araştırmada test edilmek üzere öne sürülen önerme.
Incidence Rate: İnsidans oranı. Belirli bir zaman diliminde yeni vaka sayısının belirli bir popülasyondaki oranı.
Independent Data Monitoring Committee (IDMC): Bağımsız veri izleme komitesi. Klinik araştırmanın veri güvenliğini izleyen bağımsız grup.
Interim Report: Ara rapor. Ara analiz sonuçlarını içeren rapor.
Lost to Follow-Up (LTFU): Takip kaybı. Katılımcıların takip döneminde kaybedilmesi durumu.
Marginal Structural Model (MSM): Marjinal yapısal model. Kompleks tedavi etkilerini incelemek için kullanılan istatistiksel yöntem.
Medication Adherence: İlaç uyumu. Katılımcıların ilaçlarını önerildiği şekilde kullanma durumu.
Medication Error: İlaç hatası. İlaç kullanımı sırasında yapılan hatalar.
Non-Compliance: Uyumsuzluk. Katılımcıların tedavi veya araştırma protokolüne uymaması.
Open-Label Extension Study: Açık etiketli uzatma çalışması. Başarılı bir çift kör çalışmadan sonra yapılan ve tüm katılımcılara aktif tedavi verilen çalışma.
Overall Survival (OS): Genel sağkalım. Katılımcıların hayatta kalma süresi.
Patient-Reported Outcome (PRO): Hasta bildirimli sonuç. Hastaların kendi sağlık durumlarını ve tedaviye yanıtlarını raporladığı değerlendirmeler.
Pharmacovigilance (PV): Farmakovijilans. İlaçların yan etkilerini izleme ve raporlama süreci.
Placebo-Controlled Study: Plasebo kontrollü çalışma. Yeni tedavinin plasebo ile karşılaştırıldığı klinik çalışma.
Preclinical Study: Klinik öncesi çalışma. İnsan denemeleri öncesinde yapılan hayvan veya laboratuvar çalışmaları.
Primary Endpoint: Birincil sonlanım noktası. Bir klinik araştırmanın ana hedefi olan sonuç.
Protocol Amendment: Protokol değişikliği. Araştırma protokolünde yapılan değişiklikler.
Protocol Violation: Protokol ihlali. Araştırma protokolüne aykırı hareket edilmesi.
Quality Assurance (QA): Kalite güvencesi. Klinik araştırma süreçlerinin kalite standartlarına uygunluğunu sağlama.
Quality Control (QC): Kalite kontrol. Araştırma verilerinin doğruluğunu ve güvenilirliğini sağlama süreci.
Randomization: Rastgeleleştirme. Katılımcıların tedavi gruplarına rastgele atanması süreci.
Recruitment: Katılımcı alımı. Klinik araştırma için gönüllülerin bulunması ve araştırmaya dahil edilmesi.
Safety Endpoint: Güvenlik sonlanım noktası. Bir tedavinin güvenliğini değerlendirmek için belirlenen ölçütler.
Screen Failure: Tarama başarısızlığı. Araştırma tarama aşamasında uygun bulunmayan katılımcılar.
Serious Adverse Drug Reaction (SADR): Ciddi advers ilaç reaksiyonu. Hayati tehlike oluşturan veya ciddi sağlık sorunlarına yol açan ilaç yan etkileri.
Single-Blind Study: Tek kör çalışma. Sadece katılımcıların hangi tedaviyi aldığını bilmediği çalışma türü.
Source Data Verification (SDV): Kaynak veri doğrulaması. Klinik araştırma verilerinin doğruluğunu kaynak belgelerle kontrol etme.
Standard of Care: Standart tedavi. Belirli bir hastalık veya duruma karşı genel kabul görmüş tedavi yöntemi.
Statistical Power: İstatistiksel güç. Bir araştırmanın gerçek bir etkiyi tespit etme olasılığı.
Study Design: Çalışma tasarımı. Klinik araştırmanın planlanma ve yürütülme şekli.
Study Population: Çalışma popülasyonu. Araştırmaya dahil edilen katılımcıların tamamı.
Survival Analysis: Sağkalım analizi. Katılımcıların yaşam sürelerini ve sağkalım oranlarını inceleyen istatistiksel yöntem.
Toxicology Study: Toksikoloji çalışması. Bir maddenin zararlı etkilerini incelemek için yapılan çalışmalar.
Treatment Emergent Adverse Event (TEAE): Tedavi sırasında ortaya çıkan yan etki. Tedavi başladıktan sonra gözlemlenen istenmeyen olaylar.
Trial Master File (TMF): Çalışma ana dosyası. Bir klinik araştırmanın tüm belgelerinin saklandığı dosya.
Type I Error: Tip I hata. Aslında yanlış olan bir hipotezi doğru olarak kabul etme hatası (yanlış pozitif).
Type II Error: Tip II hata. Aslında doğru olan bir hipotezi yanlış olarak reddetme hatası (yanlış negatif).
Unblinding: Körlemenin kaldırılması. Katılımcıların veya araştırmacıların hangi tedavi grubunda olduğunu öğrenmesi süreci.
Validated Instrument: Doğrulanmış araç. Klinik araştırmalarda kullanılan ve güvenilirliği ve geçerliliği kanıtlanmış ölçüm aracı.
Washout Period: Yıkama dönemi. Araştırma öncesinde veya sonrasında tedavi etkilerinin geçmesi için verilen süre.
Withdrawal Criteria: Çekilme kriterleri. Katılımcıların araştırmadan çıkarılması için belirlenen kriterler.
Adherence: Uyumluluk. Hastaların tedavi planına ve ilaç kullanma talimatlarına uyması.
Algorithm: Algoritma. Belirli bir problemi çözmek için izlenen adımlar dizisi.
Anaphylaxis: Anafilaksi. Ciddi, yaşamı tehdit eden alerjik reaksiyon.
Anticoagulant: Antikoagülan. Kanın pıhtılaşmasını önleyen ilaç veya madde.
Arrhythmia: Aritmi. Kalp ritminin düzensiz olması durumu.
Biomarker: Biyomarker. Hastalıkların teşhis ve tedavisinde kullanılan biyolojik belirteç.
Case Report: Vaka raporu. Tek bir hastanın tıbbi geçmişini ve tedavi sürecini detaylı olarak anlatan rapor.
Case Series: Vaka serisi. Benzer hastalık veya durumlara sahip bir grup hastanın tıbbi geçmişini inceleyen çalışma.
Clinical Trial Registry: Klinik araştırma kayıt sistemi. Araştırmaların kaydedildiği ve kamuoyuna açık hale getirildiği sistem.
Compassionate Use: Merhamet kullanımı. Onaylanmamış ilaçların ciddi hastalıkları olan hastalar için kullanılmasına izin verilmesi.
Contraindication: Kontrendikasyon. Belirli bir tedavinin kullanılmaması gereken durum veya koşul.
Cross-Over Study: Çapraz çalışma. Katılımcıların birden fazla tedavi grubuna rastgele atandığı ve belirli bir süre sonra tedavilerin değiştirildiği çalışma türü.
Endpoint Adjudication Committee (EAC): Sonlanım değerlendirme komitesi. Klinik araştırma sonuçlarını değerlendiren bağımsız kurul.
Follow-Up Study: Takip çalışması. Araştırma sonrası katılımcıların sağlık durumlarını izleyen çalışma.
Good Clinical Practice (GCP): İyi klinik uygulamalar. Klinik araştırmaların etik ve bilimsel standartlarını belirleyen kurallar bütünü.
Hazard Ratio (HR): Tehlike oranı. İki grubun belirli bir zaman diliminde risk altında olma oranlarını karşılaştıran istatistiksel ölçüt.
Investigator's Brochure (IB): Araştırmacı broşürü. Araştırma ilacının özellikleri ve klinik öncesi verilerini içeren belge.
Inclusion Criteria: Dahil etme kriterleri. Araştırmaya katılım için gerekli şartlar.
Intent-to-Treat (ITT) Analysis: Tedavi niyetine göre analiz. Araştırma başladığında atanan gruplara göre yapılan veri analizi.
Interim Analysis: Ara analiz. Araştırmanın devam ederken yapılan ve ilk bulguları değerlendiren analiz.
Institutional Review Board (IRB): Kurumsal değerlendirme kurulu. Araştırmanın etik ve bilimsel uygunluğunu değerlendiren kurul.
Kaplan-Meier Curve: Kaplan-Meier eğrisi. Sağkalım analizi sonuçlarını gösteren grafiksel yöntem.
Longitudinal Study: Boylamsal çalışma. Katılımcıların belirli bir zaman diliminde tekrar tekrar değerlendirildiği çalışma türü.
Meta-Analysis: Meta-analiz. Birden fazla araştırmanın sonuçlarını birleştirerek genel bir sonuç çıkarma yöntemi.
Non-Inferiority Trial: Alt seviyesizlik çalışması. Yeni tedavinin mevcut tedaviye göre daha kötü olmadığını kanıtlamayı amaçlayan çalışma.
Observational Study: Gözlemsel çalışma. Müdahale yapılmadan katılımcıların doğal durumlarının incelendiği çalışma türü.
Outcome Measure: Sonuç ölçütü. Araştırmanın nihai sonuçlarını değerlendirmek için kullanılan kriterler.
Patient Consent Form: Hasta onam formu. Araştırmaya katılmayı kabul eden hastaların imzaladığı belge.
Peer Review: Hakem değerlendirmesi. Bilimsel çalışmaların bağımsız uzmanlar tarafından incelenmesi süreci.
Pharmacokinetics (PK): Farmakokinetik. İlaçların vücutta nasıl emildiği, dağıldığı, metabolize edildiği ve atıldığına dair çalışmalar.
Pharmacodynamics (PD): Farmakodinamik. İlaçların vücut üzerindeki biyokimyasal ve fizyolojik etkilerini inceleyen alan.
Placebo Effect: Plasebo etkisi. Plasebo verilen hastaların tedaviye yanıt vermesi durumu.
Prospective Study: Prospektif çalışma. Gelecekteki olayları tahmin etmek için yapılan ileriye dönük çalışma.
Protocol Deviation: Protokol sapması. Araştırma protokolünden küçük sapmalar.
Randomized Controlled Trial (RCT): Rastgele kontrollü çalışma. Katılımcıların rastgele gruplara ayrılarak tedavi veya kontrol grubuna dahil edildiği çalışma türü.
Relative Risk (RR): Göreceli risk. Belirli bir olayın iki farklı grupta görülme olasılıklarının karşılaştırılması.
Retrospective Study: Retrospektif çalışma. Geçmişteki verilerin incelendiği geriye dönük çalışma.
Sample Size: Örneklem büyüklüğü. Araştırmaya katılan bireylerin toplam sayısı.
Sensitivity Analysis: Duyarlılık analizi. Araştırma sonuçlarının belirli varsayımlar veya değişkenlere ne kadar duyarlı olduğunu değerlendiren analiz.
Serious Adverse Event (SAE): Ciddi yan etki. Hastaneye yatış, kalıcı sakatlık veya ölüm gibi ciddi sonuçlara yol açan istenmeyen olay.
Standard Operating Procedure (SOP): Standart çalışma prosedürü. Belirli görevlerin nasıl yapılacağını tanımlayan prosedürler.
Statistical Significance: İstatistiksel anlamlılık. Bir araştırmanın sonuçlarının tesadüfen oluşma olasılığının düşük olması durumu.
Surrogate Endpoint: Dolaylı sonlanım noktası. Nihai klinik sonuçlar yerine kullanılan ara ölçütler.
Systematic Review: Sistematik derleme. Belirli bir konuyla ilgili mevcut tüm araştırmaların sistematik olarak incelenmesi ve özetlenmesi.
Observational Study: Gözlemsel çalışma. Araştırmacıların, katılımcılara herhangi bir müdahalede bulunmadan sadece mevcut durumları gözlemlediği çalışma türüdür.
Outcome Measure: Sonuç ölçütü. Bir klinik çalışmanın etkilerini değerlendirmek için kullanılan ölçümler. Bu, tedavinin etkinliğini veya güvenliğini değerlendirmek için kullanılır.
Pharmacogenomics: Farmakogenomik. İlaçların bireylerin genetik yapılarıyla olan ilişkisini inceleyen bilim dalıdır. Bireysel genetik farklılıkların ilaç yanıtları üzerindeki etkilerini araştırır.
Primary Investigator (PI): Birincil araştırmacı. Klinik çalışmanın başından sorumlu ana araştırmacıdır ve çalışmanın tüm yönlerini denetler.
Randomization: Rastgeleleştirme. Katılımcıların tedavi gruplarına rastgele atanarak seçim önyargısının önlenmesi sürecidir.
Real-World Evidence (RWE): Gerçek Dünya Kanıtları. Klinik araştırmalardaki bulguların gerçek dünya koşullarında doğruluğunu inceleyen veri ve bilgileri ifade eder.
Safety Monitoring: Güvenlik izleme. Araştırma süresince katılımcıların güvenliğini sağlamak amacıyla yan etkiler ve olumsuz olayların sürekli izlenmesidir.
Standard Protocol Operating Procedures (SOPs): Standart Protokol İşletim Prosedürleri. Klinik araştırmaların yürütülmesinde kullanılan standartlaştırılmış prosedürler.
Statistical Analysis Plan (SAP): İstatistiksel Analiz Planı. Araştırmanın veri analiz yöntemlerini ve istatistiksel testlerini detaylandıran bir belgedir.
Subject Recruitment: Katılımcı alımı. Klinik çalışmaya uygun bireylerin bulunup seçilmesi süreci.
Treatment Group: Tedavi grubu. Klinik çalışmada belirli bir tedavi ya da müdahale alan katılımcı grubudur.
Validation: Doğrulama. Veri toplama ve analiz süreçlerinin doğru ve geçerli olduğunu sağlamak için yapılan kontrol işlemleri.
Variance: Varyans. Bir veri setindeki değerlerin ortalamadan ne kadar uzaklaştığını ölçen bir istatistiksel terim.
Washout Period: Yıkanma dönemi. Katılımcıların önceki tedavilerinin etkilerinin ortadan kalkması için beklenen süredir. (Bu terim listede iki kez geçmektedir, ancak önemi vurgulanmalıdır.)
Wellness Visit: Sağlık kontrolü ziyareti. Katılımcıların genel sağlık durumunun ve tedaviye yanıtının düzenli olarak değerlendirildiği ziyaretler.
Comments